યુક્રેનમાં યુદ્ધ દ્વારા ઉશ્કેરવામાં આવેલ ઉર્જા સંકટ રશિયા અને યુરોપિયન યુનિયન બંને માટે આર્થિક રીતે એટલું વિનાશક સાબિત થઈ શકે છે કે તે આખરે વિશ્વના મંચ પર બંને મહાન શક્તિઓ તરીકે નીચું કરી શકે છે.આ પાળીનો અર્થ-હજુ પણ અસ્પષ્ટપણે સમજી શકાય છે-એ છે કે આપણે બે મહાસત્તાઓ: ચીન અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ દ્વારા પ્રભુત્વ ધરાવતા દ્વિધ્રુવી વિશ્વ તરફ ઝડપથી આગળ વધી રહ્યા છીએ.

જો આપણે 1991 થી 2008 ના નાણાકીય કટોકટી સુધીના એકધ્રુવીય યુએસ વર્ચસ્વના શીત યુદ્ધ પછીના ક્ષણને ધ્યાનમાં લઈએ, તો આપણે 2008 થી આ વર્ષના ફેબ્રુઆરી સુધીના સમયગાળાને ગણી શકીએ, જ્યારે રશિયાએ યુક્રેન પર આક્રમણ કર્યું, અર્ધ-બહુધ્રુવતાના સમયગાળા તરીકે. .ચીન ઝડપથી વધી રહ્યું હતું, પરંતુ યુરોપિયન યુનિયનના આર્થિક કદ-અને 2008 પહેલાંની વૃદ્ધિએ-તેને વિશ્વની મહાન શક્તિઓમાંની એક તરીકે કાયદેસરનો દાવો કર્યો હતો.લગભગ 2003 થી રશિયાના આર્થિક પુનરુત્થાન અને સતત લશ્કરી તાકાતે તેને નકશા પર પણ મૂક્યું.નવી દિલ્હીથી બર્લિનથી મોસ્કો સુધીના નેતાઓએ વૈશ્વિક બાબતોના નવા માળખા તરીકે બહુધ્રુવીયતાને બિરદાવી હતી.

રશિયા અને પશ્ચિમ વચ્ચે ચાલી રહેલા ઉર્જા સંઘર્ષનો અર્થ એ છે કે બહુધ્રુવીયતાનો સમયગાળો હવે પૂરો થઈ ગયો છે.જો કે રશિયાના પરમાણુ શસ્ત્રોના શસ્ત્રાગાર દૂર નહીં થાય, દેશ પોતાને ચીનની આગેવાની હેઠળના પ્રભાવના ક્ષેત્ર માટે જુનિયર ભાગીદાર શોધશે.યુએસ અર્થતંત્ર પર ઉર્જા કટોકટીની પ્રમાણમાં ઓછી અસર, તે દરમિયાન, વોશિંગ્ટન માટે ભૌગોલિક રાજકીય રીતે ઠંડા આરામ હશે: યુરોપના સુકાઈ જવાથી આખરે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સની શક્તિ ઘટી જશે, જેણે ખંડને લાંબા સમયથી મિત્ર તરીકે ગણાવ્યો છે.

સસ્તી ઉર્જા એ આધુનિક અર્થતંત્રનો પાયો છે.જો કે સામાન્ય સમયમાં ઉર્જા ક્ષેત્ર મોટાભાગની અદ્યતન અર્થવ્યવસ્થાઓ માટે કુલ જીડીપીનો માત્ર એક નાનો હિસ્સો ધરાવે છે, પરંતુ તેની વપરાશમાં સર્વવ્યાપકતાને કારણે તમામ ક્ષેત્રો માટે ફુગાવા અને ઇનપુટ ખર્ચ પર તેની મોટી અસર પડે છે.

યુરોપિયન વીજળી અને કુદરતી ગેસના ભાવ હવે 2020 સુધીના દાયકામાં તેમની ઐતિહાસિક સરેરાશ કરતાં 10 ગણાની નજીક છે. આ વર્ષે ભારે ઉછાળો લગભગ સંપૂર્ણ રીતે યુક્રેનમાં રશિયાના યુદ્ધને કારણે છે, જોકે આ ઉનાળામાં ભારે ગરમી અને દુષ્કાળને કારણે તે વધી ગયું હતું.2021 સુધી, યુરોપ (યુનાઇટેડ કિંગડમ સહિત) તેના કુદરતી ગેસના લગભગ 40 ટકા તેમજ તેની તેલ અને કોલસાની જરૂરિયાતોના મોટા હિસ્સા માટે રશિયન આયાત પર નિર્ભર હતો.ઇન્ટરનેશનલ એનર્જી એજન્સી અનુસાર, યુક્રેન પર તેના આક્રમણના મહિનાઓ પહેલા, રશિયાએ ઊર્જા બજારોમાં હેરફેર કરવાનું શરૂ કર્યું અને કુદરતી ગેસના ભાવમાં વધારો કર્યો.

સામાન્ય સમયમાં યુરોપની ઉર્જાનો ખર્ચ જીડીપીના અંદાજે 2 ટકા જેટલો થાય છે, પરંતુ વધતા જતા ભાવને કારણે તે અંદાજિત 12 ટકા સુધી વધી ગયો છે.આ તીવ્રતાના ઊંચા ખર્ચનો અર્થ એ છે કે સમગ્ર યુરોપમાં ઘણા ઉદ્યોગો કામકાજ પાછું ખેંચી રહ્યા છે અથવા સંપૂર્ણપણે બંધ થઈ રહ્યા છે.એલ્યુમિનિયમ ઉત્પાદકો, ખાતર ઉત્પાદકો, મેટલ સ્મેલ્ટર્સ અને કાચ બનાવનારાઓ ખાસ કરીને ઊંચા કુદરતી ગેસના ભાવો માટે સંવેદનશીલ છે.આનો અર્થ એ છે કે યુરોપ આગામી વર્ષોમાં ઊંડી મંદીની અપેક્ષા રાખી શકે છે, જોકે આર્થિક અંદાજો બરાબર કેટલા ઊંડે બદલાય છે.

સ્પષ્ટ થવા માટે: યુરોપ ગરીબ નહીં મળે.કે તેના લોકો આ શિયાળામાં થીજી જશે.પ્રારંભિક સંકેતો સૂચવે છે કે ખંડ કુદરતી ગેસના વપરાશમાં ઘટાડો કરવા અને શિયાળા માટે તેની સંગ્રહ ટાંકીઓ ભરવાનું સારું કામ કરી રહ્યું છે.જર્મની અને ફ્રાંસ પાસે દરેક રાષ્ટ્રીયકૃત મુખ્ય ઉપયોગિતાઓ છે - નોંધપાત્ર ખર્ચે - ઊર્જા ગ્રાહકોને થતા વિક્ષેપોને ઘટાડવા માટે.

તેના બદલે, ધીમી આર્થિક વૃદ્ધિને કારણે ખંડ જે વાસ્તવિક જોખમનો સામનો કરે છે તે આર્થિક સ્પર્ધાત્મકતા ગુમાવવાનું છે.સસ્તો ગેસ રશિયન વિશ્વસનીયતામાં ખોટા વિશ્વાસ પર આધાર રાખે છે, અને તે કાયમ માટે ગયો છે.ઉદ્યોગ ધીમે ધીમે સમાયોજિત થશે, પરંતુ તે સંક્રમણમાં સમય લાગશે - અને તે પીડાદાયક આર્થિક અવ્યવસ્થા તરફ દોરી શકે છે.

આ આર્થિક મુશ્કેલીઓને સ્વચ્છ ઉર્જા સંક્રમણ અથવા યુક્રેનમાં યુદ્ધને કારણે બજારના વિક્ષેપો માટે EU ની કટોકટીની પ્રતિક્રિયા સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી.તેના બદલે, તેઓ રશિયન અશ્મિભૂત ઇંધણ, ખાસ કરીને કુદરતી ગેસના વ્યસનને વિકસાવવા માટેના યુરોપના ભૂતકાળના નિર્ણયોમાંથી શોધી શકાય છે.જો કે સૌર અને પવન જેવા પુનઃપ્રાપ્ય પદાર્થો આખરે સસ્તી વીજળી પૂરી પાડવા માટે અશ્મિભૂત ઇંધણને બદલી શકે છે, તેઓ ઔદ્યોગિક ઉપયોગો માટે કુદરતી ગેસને સરળતાથી બદલી શકતા નથી-ખાસ કરીને આયાતી લિક્વિફાઇડ નેચરલ ગેસ (LNG), પાઇપલાઇન ગેસનો વારંવાર કહેવાતો વિકલ્પ, નોંધપાત્ર રીતે વધુ ખર્ચાળ છે.ચાલુ આર્થિક વાવાઝોડા માટે સ્વચ્છ ઉર્જા સંક્રમણને જવાબદાર ઠેરવવાના કેટલાક રાજકારણીઓના પ્રયાસો આમ ખોટા છે.

યુરોપ માટેના ખરાબ સમાચાર પૂર્વ-અસ્તિત્વમાં રહેલા વલણને જોડે છે: 2008 થી, વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં EU નો હિસ્સો ઘટ્યો છે.જો કે યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ મહા મંદીમાંથી પ્રમાણમાં ઝડપથી બહાર આવ્યું, યુરોપીયન અર્થતંત્રોએ જોરદાર સંઘર્ષ કર્યો.તેમાંથી કેટલાકને માત્ર કટોકટી પહેલાના સ્તરે ફરી વધવામાં વર્ષો લાગ્યા.દરમિયાન, ચીનની વિશાળ અર્થવ્યવસ્થાના નેતૃત્વમાં એશિયાની અર્થવ્યવસ્થાઓ આંખે ઉડીને આંખે વળગે તેવા દરે વૃદ્ધિ પામી રહી હતી.

2009 અને 2020 ની વચ્ચે, EU નો જીડીપી વાર્ષિક વૃદ્ધિ દર માત્ર 0.48 ટકા સરેરાશ રહ્યો છે, વિશ્વ બેંક અનુસાર.સમાન સમયગાળા દરમિયાન યુએસ વૃદ્ધિ દર લગભગ ત્રણ ગણો વધારે હતો, જે દર વર્ષે સરેરાશ 1.38 ટકા હતો.અને તે જ સમયગાળા દરમિયાન ચીન વાર્ષિક 7.36 ટકાની ધમધમતી ગતિએ વૃદ્ધિ પામ્યું હતું.ચોખ્ખું પરિણામ એ છે કે, 2009માં વૈશ્વિક જીડીપીમાં યુરોપિયન યુનિયનનો હિસ્સો યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને ચીન બંને કરતાં મોટો હતો, તે હવે ત્રણમાંથી સૌથી ઓછો છે.

તાજેતરમાં 2005માં, EU વૈશ્વિક જીડીપીમાં 20 ટકા જેટલો હિસ્સો ધરાવે છે.જો EU અર્થતંત્ર 2023 અને 2024માં 3 ટકા જેટલું સંકોચાય અને પછી પ્રતિ વર્ષ 0.5 ટકાના તેજીવાળા પૂર્વ રોગચાળાનો વૃદ્ધિ દર ફરી શરૂ કરે, જ્યારે બાકીનું વિશ્વ 3 ટકાના દરે વૃદ્ધિ પામે તો 2030ની શરૂઆતમાં તે માત્ર અડધી રકમનો હિસ્સો હશે. પ્રિ-પેન્ડેમિક વૈશ્વિક સરેરાશ).જો 2023નો શિયાળો ઠંડો હોય અને આવનારી મંદી ગંભીર સાબિત થાય તો વૈશ્વિક જીડીપીમાં યુરોપનો હિસ્સો વધુ ઝડપથી ઘટી શકે છે.

સૌથી ખરાબ વાત એ છે કે સૈન્ય શક્તિના સંદર્ભમાં યુરોપ અન્ય શક્તિઓથી ઘણું પાછળ છે.યુરોપિયન દેશોએ દાયકાઓથી લશ્કરી ખર્ચમાં ઘટાડો કર્યો છે અને રોકાણના આ અભાવને સરળતાથી ભરી શકતા નથી.કોઈપણ યુરોપીયન લશ્કરી ખર્ચ હવે - ખોવાયેલા સમયની ભરપાઈ કરવા માટે - અર્થતંત્રના અન્ય ભાગો માટે તક ખર્ચ પર આવે છે, સંભવિતપણે વૃદ્ધિ પર વધુ ખેંચાણ સર્જે છે અને સામાજિક ખર્ચમાં કાપ અંગે પીડાદાયક પસંદગીઓને દબાણ કરે છે.

રશિયાની સ્થિતિ યુરોપિયન યુનિયન કરતા વધુ ગંભીર છે.સાચું છે કે, દેશ હજુ પણ મોટાભાગે એશિયામાં તેના તેલ અને ગેસના નિકાસ વેચાણમાંથી મોટી આવક મેળવી રહ્યો છે.જો કે, લાંબા ગાળે, યુક્રેનમાં યુદ્ધ સમાપ્ત થયા પછી પણ રશિયન તેલ અને ગેસ સેક્ટરમાં ઘટાડો થવાની સંભાવના છે.બાકીની રશિયન અર્થવ્યવસ્થા સંઘર્ષ કરી રહી છે, અને પશ્ચિમી પ્રતિબંધો દેશના ઉર્જા ક્ષેત્રને તકનીકી કુશળતા અને રોકાણના નાણાંથી વંચિત કરશે જેની તેને સખત જરૂર છે.

હવે જ્યારે યુરોપે ઊર્જા પ્રદાતા તરીકે રશિયામાં વિશ્વાસ ગુમાવ્યો છે, ત્યારે રશિયાની એકમાત્ર સક્ષમ વ્યૂહરચના એશિયાના ગ્રાહકોને તેની ઊર્જા વેચવાની છે.આનંદની વાત એ છે કે એશિયામાં ઘણી બધી વિકસતી અર્થવ્યવસ્થાઓ છે.રશિયા માટે દુઃખની વાત એ છે કે, તેની પાઇપલાઇન્સ અને એનર્જી ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનું લગભગ આખું નેટવર્ક હાલમાં યુરોપમાં નિકાસ માટે બનાવવામાં આવ્યું છે અને તે સરળતાથી પૂર્વ તરફ જઈ શકતું નથી.મોસ્કોને તેની ઉર્જા નિકાસને પુનઃસ્થાપિત કરવામાં વર્ષો અને અબજો ડોલરનો સમય લાગશે - અને તે શોધવાની સંભાવના છે કે તે ફક્ત બેઇજિંગની નાણાકીય શરતો પર આધાર રાખી શકે છે.ચીન પર ઉર્જા ક્ષેત્રની અવલંબન વ્યાપક ભૌગોલિક રાજનીતિ તરફ લઈ જવાની સંભાવના છે, એક એવી ભાગીદારી જ્યાં રશિયા પોતાને વધુને વધુ જુનિયર ભૂમિકા ભજવતું જોવા મળે છે.રશિયન પ્રમુખ વ્લાદિમીર પુતિનનું સપ્ટેમ્બર 15 સ્વીકાર્યું કે તેમના ચીની સમકક્ષ, શી જિનપિંગ, યુક્રેનમાં યુદ્ધ વિશે "પ્રશ્નો અને ચિંતાઓ" ધરાવે છે, જે બેઇજિંગ અને મોસ્કો વચ્ચે પહેલેથી જ અસ્તિત્વમાં છે તે શક્તિ તફાવત તરફ સંકેત આપે છે.

 

ખોરાકની અછત-અને જે ઉપલબ્ધ છે તેની ઊંચી કિંમતો-આ પ્રદેશોમાં ઊર્જા કરતાં પણ વધુ સમસ્યા ઊભી કરી શકે છે.યુક્રેનમાં યુદ્ધે ઘઉં અને અન્ય અનાજની વિશાળ માત્રામાં લણણી અને પરિવહન માર્ગો બગાડ્યા છે.ઇજિપ્ત જેવા મોટા ખાદ્ય આયાતકારો પાસે રાજકીય અશાંતિ વિશે નર્વસ થવાનું કારણ છે જે ઘણીવાર વધતા ખોરાકના ખર્ચ સાથે હોય છે.

વિશ્વની રાજનીતિ માટે નીચેની લાઇન એ છે કે આપણે એવી દુનિયા તરફ આગળ વધી રહ્યા છીએ જ્યાં ચીન અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ બે સર્વોચ્ચ વિશ્વ શક્તિઓ છે.વિશ્વની બાબતોમાંથી યુરોપને સાઈડલાઈન કરવાથી અમેરિકાના હિતોને નુકસાન થશે.યુરોપ-મોટાભાગે-લોકશાહી, મૂડીવાદી અને માનવ અધિકારો અને નિયમો આધારિત આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યવસ્થા માટે પ્રતિબદ્ધ છે.EU એ સલામતી, ડેટા ગોપનીયતા અને પર્યાવરણને લગતા નિયમોમાં પણ વિશ્વનું નેતૃત્વ કર્યું છે, જે બહુરાષ્ટ્રીય કોર્પોરેશનોને યુરોપિયન ધોરણો સાથે મેળ ખાતી વિશ્વભરમાં તેમના વર્તનને અપગ્રેડ કરવા માટે ફરજ પાડે છે.રશિયાને સાઇડલાઇન કરવું એ યુએસ હિતો માટે વધુ સકારાત્મક લાગે છે, પરંતુ તે જોખમ વહન કરે છે કે પુતિન (અથવા તેના અનુગામી) વિનાશક રીતે - સંભવતઃ આપત્તિજનક રીતે પણ પ્રહાર કરીને દેશના કદ અને પ્રતિષ્ઠાને ગુમાવવા પર પ્રતિક્રિયા આપશે.

યુરોપ તેની અર્થવ્યવસ્થાને સ્થિર કરવા માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યું હોવાથી, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સે શક્ય હોય ત્યારે તેને ટેકો આપવો જોઈએ, જેમાં એલએનજી જેવા તેના કેટલાક ઉર્જા સંસાધનોની નિકાસનો સમાવેશ થાય છે.આ કરવા કરતાં કહેવું સહેલું હોઈ શકે છે: અમેરિકનો હજુ સુધી તેમના પોતાના વધતા ઊર્જા ખર્ચ માટે સંપૂર્ણપણે જાગ્યા નથી.યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં નેચરલ ગેસના ભાવ આ વર્ષે ત્રણ ગણા વધી ગયા છે અને યુએસ કંપનીઓ યુરોપ અને એશિયામાં આકર્ષક LNG નિકાસ બજારોને ઍક્સેસ કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી હોવાથી તે વધી શકે છે.જો ઉર્જાના ભાવમાં વધુ વધારો થશે, તો યુએસ રાજકારણીઓ ઉત્તર અમેરિકામાં ઉર્જા પરવડે તેવા જાળવણી માટે નિકાસને પ્રતિબંધિત કરવા દબાણ હેઠળ આવશે.

નબળા યુરોપનો સામનો કરીને, યુએસ નીતિ નિર્માતાઓ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર, વિશ્વ વેપાર સંગઠન અને આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય ભંડોળ જેવી આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓમાં સમાન વિચારધારા ધરાવતા આર્થિક સહયોગીઓનું વિશાળ વર્તુળ કેળવવા માંગશે.આનો અર્થ ભારત, બ્રાઝિલ અને ઇન્ડોનેશિયા જેવી મધ્યમ સત્તાઓનો વધુ પડતો સહયોગ થઈ શકે છે.તેમ છતાં, યુરોપને બદલવું મુશ્કેલ લાગે છે.યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સને દાયકાઓથી ખંડ સાથેના સહિયારા આર્થિક હિતો અને સમજણથી ફાયદો થયો છે.યુરોપનું આર્થિક ભારણ હવે ઘટી રહ્યું છે તે હદ સુધી, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ વ્યાપકપણે લોકશાહી તરફેણ કરતી આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યવસ્થા માટે તેની દ્રષ્ટિ સામે સખત પ્રતિકારનો સામનો કરશે.